Voor de sportlui wordt het een drukke zomer met het EK-voetbal en de Olympische Spelen.
Maar de politici moeten niet onderdoen. Zij huppelen de komende maanden van de ene verkiezing naar de andere. De dans wordt geopend op 9 juni met de Europese, federale én Vlaamse, gevolgd door de provincie- én gemeenteraadsverkiezingen op 13 oktober. Den Truineer wil je niet meteen richting partijpolitiek jagen maar wil graag een leidraad bieden en achtergrond verschaffen.
Daarvoor gingen we te rade bij de 73-jarige éminence grise Eric Donckier, oud-editorialist en politiek commentator van Het Belang van Limburg.
Geloof het of niet, maar Eric Donckier heeft Truiense roots. “Ik heb tijdens mijn middelbare studies op internaat gezeten in het Klein-Seminarie”, lacht de …Runkstenaar. “Hoe dat kwam? Mijn vader gaf LO in het college van Genk waar ik les volgde. Omdat die school op zo’n 400, 500 honderd meter van onze woning gelegen was, ging ik elke middag thuis eten. Ik kreeg het daar altijd aan de stok met mijn papa omdat zijn collega’s hem verteld hadden wat ik allemaal uitgespookt had. Op den duur werd mijn moeder het zo beu dat ze me inschreef in het Klein-Seminarie in Sint-Truiden. Misschien was dat bedoeld als een straf, maar ik bewaar er fijne herinneringen aan, hoor. Ons verblijf in het internaat was afgestemd op de kalender van STVV. We moesten er dus twee weken lang blijven. En als STVV een keer twee zondagen na elkaar thuis moest spelen, keerde ik pas na drie weken een weekend naar huis”, lacht hij.
“Jongeren gaan hun ouders vragen: voor wie moet ik stemmen?”
Europa-pa: stemplicht vanaf 16 jaar
Van Sint-Truiden naar Europa. Het is een hele stap voor de doorsnee mens, maar een kleine voor Eric Donckier. Laten we dan maar beginnen met de Europese verkiezingen op 9 juni. De Belgen kunnen in totaal 21 kandidaten naar Straatsburg sturen. Ondanks Europa-pa van de Nederlandse mafkees Joost Klein toch een ver van mijn bed show, niet?
“De laatste tijd minder en minder”, opent Donckier. “Kijk maar naar de landbouwers die half Europa wekenlang lam legden omdat er boven hun hoofd beslissingen waren genomen die zij niet slikten. Of naar de oproep voor een sterkere defensie nu Poetin Oekraïne tracht in te palmen. Er wordt dus veel beslist dat gevolgen heeft in ons dagelijks leven. En toch is de Vlaamse pers bijvoorbeeld meer geïnteresseerd in de Wetstraat dan in Straatsburg. De politici meestal ook trouwens. Omdat het makkelijker is om federaal of Vlaams minister te worden dan Europees commissaris. Voor sommigen is een zitje in het Europees parlement nochtans een aardige fin-de-carrière, anderen zoals Beke, Tobback of Vautmans willen met hun functie wel degelijk een verschil maken.”
Uiteraard geldt er voor deze Europese verkiezingen een stemplicht. Aanvankelijk was voorzien dat 16-jarigen mochten gaan stemmen, maar nu moeten ze dat blijkbaar toch. Alhoewel hen blijkbaar geen straf boven het hoofd hangt als ze dat niet doen. En voor de andere verkiezingen mogen diezelfde 16-jarigen dan weer niet gaan stemmen. Wat een poespas.
“Groen wilde in het regeerakkoord dat jongeren mochten gaan stemmen. Omdat zij klimaatbewust zijn en ze hun stem zouden krijgen. Ik weet het niet hoor. De meeste 16-jarigen hebben geen interesse in de politiek. Ik denk dat ze gewoon aan hun ouders, broer of zus zullen vragen ‘voor wie moet ik stemmen?’”
Op naar de Kamer en het Vlaamse Parlement stemplicht vanaf 18 jaar
Zullen we overstappen naar de federale en Vlaamse verkie- zingen. In Limburg mogen straks 12 kandidaten naar de Kamer en 16 Limburgse gegadigden kunnen een zitje opnemen in het Vlaamse Parlement. Ook deze verkiezingen kunnen de mensen niet negeren. Er heerst immers nog altijd stemplicht.
“Ja. Wie niet gaat stemmen, riskeert zelfs een geldboete. En wie dat vier keer doet in vijftien jaar tijd verliest zelfs zijn stemrecht! Je moet goed weten dat er in 2019 welgeteld 8.167.709 ingeschreven kiezers waren. Van dat aantal kwamen er 949.076 (11,6%) gewoon niet opdagen en stemden er 438.065 (5,4%) blanco of ongeldig. Samen is dat 17 procent he! Het gaat om mensen die niet geïnteresseerd zijn in de politiek. Of die van de daken schreeuwen ‘waarom zou ik gaan stemmen? Ze houden toch geen rekening met mij!’ Ik betreur dat enorm. Ik vind het verschrikkelijk dat er in ons land zoveel mistevreden mensen rondlopen. Ze beseffen niet hoe goed ze het hier hebben.”
“Ik vind het verschrikkelijk dat er in ons land zoveel mistevreden mensen rondlopen. Ze beseffen niet hoe goed ze het hier hebben”
Akkoord, maar speelt de politieke wereld daar ook niet op in? In plaats van thema’s als klimaat en defensie naar voor te schuiven, heeft men het over de pensioenen en de migranten.
“Het hemd staat nader dan de rok, weet je? Van de wereldproblemen ligt er geen mens wakker. Zij zijn ook zeer complex en moeilijk uit te leggen. Dus volgen alle partijen maar het thema waarmee het Vlaams Belang groot geworden is: de migratie. Ik geef toe, het is een zeer heikel thema. Heel wat mensen beseffen bijvoorbeeld niet dat België er economisch beter van geworden is dankzij de migratie. Als land plukken we daar de vruchten van, maar als individu ervaren we dat anders. Wat vooral als een probleem wordt ervaren is het feit dat migranten snel een uitkering krijgen zonder ooit veel te hebben bijgedragen tot de sociale zekerheid. Dat steekt. Vooral bij mensen met een laag inkomen of een klein pensioentje. We tellen de jongste jaren zelfs meer en meer arme werkenden. Dat zorgt voor onvrede en frustratie. En toch hebben de meeste Belgen geen problemen met mensen van vreemde origine. Kijk maar hoe de hele Dorpsstraat reageert als er een gezin uit Eritrea uitgeprocedeerd is en uit het land wordt gezet. Het is een zeer complexe materie.”
Geen stemplicht bij gemeente- en provincieraadsverkiezingen op 13 oktober
Het grootste verschil voor de man in de straat is er voor de provincie- en gemeenteraadsverkiezingen. Hiervoor moet de kiezer niet meer uit zijn zetel. De stemplicht is immers afgeschaft. Welke gevolgen gaat dat hebben?
“Nagenoeg geen. Als je weet dat er nu al bijna een-vijfde niet of ongeldig stemt, verwacht ik niets spectaculairs. Zeker nu het de eerste keer is, denk ik toch dat er een opkomst zal zijn van 70 procent. Dat heeft ook te maken met het feit dat de kandidaten voor de provincie- en gemeenteraad mensen zijn die de kiezers persoonlijk kennen.”
Het valt wel op dat kandidaten onder een andere partijnaam hun kans wagen. In Geetbets is er bijvoorbeeld een lijst met de kleurrijke naam Open Dorp. In Landen is er Open Landen.
“Het is al langer dat een partij zich bijvoorbeeld Gemeentebe- langen noemen bij gemeenteraadsverkiezingen. In de praktijk gaat het om kandidaten wiens ideeën heel sterk aanleunen bij traditionele partijen zoals de CD&V of Open VLD. Maar omdat zij vrezen dat die federaal of Vlaams stemmen gaan verliezen, redeneren zij: ‘Ho, maar daar hebben wij niets mee te maken hoor’. En dus toveren zij een andere naam uit hun hoge hoed.”
Vroeger werden er geheime afspraken gemaakt in donkere kamers door de lijstrekkers van sommige partijen met een sigaar in de ene hand en een glas whisky in de andere. Nu gaan ze in sommige gemeenten samen naar de kiezer. In Heers bijvoorbeeld N-VA, CD&V en Hecht Vooruit onder de naam “Team Heers, in Gingelom Leef, CD&V en N-VA als Graag! En in Zoutleeuw Open VLD en Vooruit als Samen Zoutleeuw!
“Ik heb me altijd geërgerd aan anti-coalities. Ze waren er gewoon op gericht om de partij die tot dan aan de macht was geweest, af te stoppen. Maar nu sommige partijen zich samen aan de kiezer aanbieden, is het duidelijk voor wie hij of zij moet stemmen. En, het belangrijkste van allemaal: men wil de grootste partij zijn bij wie de persoon met de meeste voorkeurstemmen in polepositie ligt om burgemeester te worden. Als zijn of haar partij geen volstrekte meerderheid heeft, heeft de verkozene van die partij veertien dagen de tijd om een coalitie te vormen.
Als hij of zij daar in die periode niet in slaagt, dan is het aan het individu met de meeste voorkeurstemmen van de tweede grootste partij om dat te doen. Dat wordt niet automatisch de lijstrekker he. Het zou kunnen dat pakweg de zevende kandidaat op de lijst de populairste is. Dan is het aan hem of haar om dat proberen. Maar het stemmenkanon kan natuurlijk nog altijd afzien van de burgemeesterssjerp en die overlaten aan een partijgenoot.”
“Het is toch te gek dat elke gemeente nog een eigen brandweerkorps, bibliotheek of zwembad heeft”
Dan is er nog het verhaal van die fusies. Moeten die er volgens u niet komen?
“Natuurlijk wel. Studies hebben aangetoond dat er in Limburg nog plaats is voor acht gemeenten. Zij moeten elk 70.000 tot
100.000 inwoners tellen. Schaalvergroting is dringend nodig. Waarom? Omdat de regelgeving zo complex geworden is. En het is anno 2024 toch te gek dat elke gemeente nog een eigen brandweerkorps heeft, een eigen bibliotheek, een eigen zwembad, enz. Men schermt met het argument dat een fusie de eigenheid van elke gemeente afneemt. Niets is minder waar. In Sint-Truiden is een inwoner van Zepperen toch ook nog altijd een Zepperenaar en eentje van Velm een Velmenaar, niet? Maar het ligt gevoelig he.”
Gelukkig is de provincie blijven bestaan en zijn er bijgevolg ook nog provincieraadsverkiezingen.
“Ook daar hebben we een kans gemist. Oud-gouverneur Herman Reynders had een schitterend idee om de provincie als back- office te doen functioneren. Het provinciebestuur zou zich in zijn plan toeleggen op specialisaties waartoe de gemeentebesturen niet meer in staat zijn. Maar Hasselt en Genk zegden ‘dat hebben wij niet nodig’. En de kleintjes sloten zich daarbij aan. Een enorm gemiste kans, als u het mij vraagt. Daar hebben wij in de levensader van Limburg gesneden.”
Laat ons toch niet negatief eindigen. Omdat wij geen politiek standpunt willen innemen, vragen wij u natuurlijk niet voor wie we moeten stemmen of wie de verkiezingen gaat winnen.. Maar wat is uw wijze raad voor onze lezers?
“Ik heb er maar één: ga zeker stemmen!”
